“Sự ngây thơ là nạn nhân đầu tiên của chiến tranh” và “Nếu bạn bỏ chạy, con thú sẽ bắt được bạn. Nếu bạn ở lại, con thú sẽ ăn thịt bạn” là hai câu dẫn đề của hai tác phẩm nổi tiếng
Platoon (1986) và
City of God (2002). Tuy lấy bối cảnh rất khác nhau, một là cuộc chiến tranh Việt Nam, một là những cuộc chiến băng đảng ở Rio de Janeiro, Brazil, nhưng cả hai tác phẩm đều thuật lại sự hủy hoại nhân cách, những suy nghĩ ngây thơ trong con người bởi bạo lực, tàn phá, lòng tham hay những thiếu thốn tột cùng về cả vật chất lẫn tinh thần.
| Beasts of No Nation giống như một sự tổng hòa giữa Platoon và City of God khi bộ phim muốn lên án nạn bắt trẻ em đi lính tại châu Phi. |
Cũng khắc họa bi kịch tương tự, bộ phim mới Beasts of No Nation (tạm dịch:Những con thú không chốn nương thân) lấy bối cảnh tại một quốc gia Tây Phi không được nêu tên. Phim là sự hòa trộn giữa Platoon và City of God khi nhân vật chính là những đứa trẻ bị ném vào bối cảnh chiến tranh không giới tuyến, để rồi trở thành những “con thú” khát máu.
Beasts of No Nation theo chân Agu (Abraham Attah), cậu bé mảnh khảnh còn chưa bước qua tuổi dậy thì. Đó là một cậu bé vô tư, nhí nhảnh, may mắn sinh ra trong một gia đình hạnh phúc ở mảnh đất nghèo khó. Nhưng tuổi thơ của Agu bỗng trở nên xáo trộn bởi chiến tranh, khi những cuộc giao tranh khốc liệt giữa các phe phái khiến gia đình cậu ly tán, kẻ còn, người mất. Bản thân cậu bé rơi vào tay Chỉ huy trưởng “Commandant” (Idris Elba) và nhanh chóng trở thành một thành viên của tiểu đoàn “lính trẻ em” do gã cầm đầu.
Khi mới gặp gỡ “Commandant”, những cái chết còn khiến Agu sợ hãi tột độ. Rồi cậu bắt đầu nuôi hy vọng “cuộc đời người lính” sẽ giúp mình có thể gặp lại gia đình. Song, Agu nhanh chóng nhận ra rằng cái tiểu đoàn “lính trẻ em” mà cậu tham gia ẩn chứa điều gì đó bất an. Đằng sau những câu nói hùng hồn kích động tinh thần và phong thái dũng cảm ngoài chiến trường, tên “Commandant” còn có một bí mật kinh tởm.
| Từ một cậu bé hồn nhiên, ngây thơ, Agu dần trở thành một "con thú" khi gia nhập tiểu đội của "Commandant". |
Rồi từ lúc nào không hay, tâm hồn ngây thơ và niềm tin vào tình người, vào Chúa của Agu bị bạo lực và chết chóc của chiến tranh phá nát. Từ một đứa trẻ ngây thơ, cậu bé giờ chỉ còn là một con thú sống theo bản năng, “một con thú không chốn nương thân”.
Beasts of No Nation là tác phẩm mới nhất của đạo diễn Cary Joji Fukunaga, người khởi đầu sự nghiệp điện ảnh cũng bằng một phim mang đề tài tuổi thơ bị ảnh hưởng bởi nghèo khó và tội ác là Sin Nombre (2009). Tuy nhiên, anh được biết đến nhiều nhất dưới vai trò tác giả của mùa đầu tiên loạt phim truyền hình True Detective (2014) với chủ đề tội ác và diễn biến tâm lý của những người liên quan đến chúng.
| Khán giả có thể được thấy những thủ pháp nghệ thuật quen thuộc của đạo diễn Cary Fukunaga trong Beasts of No Nation. |
Ở Beasts of No Nation, người xem lại được thấy những thủ pháp quen thuộc đã tạo dựng tên tuổi cho Cary Fukunaga trong True Detective: sử dụng tông màu hoặc ngả vàng, hoặc tương phản để tạo nên không khí trầm buồn, những cú máy dài theo chân nhân vật giúp cảnh quay giống như phim tài liệu, sử dụng nhiều khung hình cận cảnh và lời thuyết minh để chia sẻ hết mức suy nghĩ, biến động trong tâm hồn nhân vật... Tác phẩm sở hữu bố cục chặt chẽ, nhịp phim đều đặn với những khoảng nghỉ cần thiết giữa các khoảnh khắc cao trào, nhằm lột tả sự đối lập giữa Agu và “Commandant”, hay chính là sự tương phản giữa nhân tính và vô nhân tính.
Cũng chính bố cục chặt chẽ giúp Beasts of No Nation khỏa lấp phần nào điểm yếu của Fukunaga khi anh xây dựng kịch bản cho bộ phim. Đó là một kịch bản chưa hẳn hợp lý khi phần dẫn nhập quá dài, còn thời gian để nhân vật phát triển tâm lý đôi lúc lại thiếu hụt. Bố cục mang chất điện ảnh của Beasts of No Nation cũng tỏ ra hiệu quả trong việc lưu giữ cảm xúc cho khán giả nếu ta đem so sánh tác phẩm với True Detective. Trước đó, loạt phim truyền hình mở đầu rất xuất sắc, nhưng càng về cuối lại càng trở nên có phần lê thê.
Đóng góp cho thành công của Beasts of No Nation là màn trình diễn xuất sắc của bộ đôi diễn viên Abraham Attah - Idris Elba. Cậu bé vô danh người Ghana khiến người xem thấy bất ngờ khi lột tả thành công sự chuyển biến trong tâm hồn Agu, từ một đứa trẻ ngây thơ, tinh nghịch trở thành một tên lính mất hết niềm tin vào cuộc sống. Bởi vậy, những người đã theo dõi bộ phim hẳn không ngạc nhiên khi biết ban giám khảo của Liên hoan phim Venice 2015 đã trao cho cậu giải Diễn viên mới xuất sắc. Đó là giải thưởng từng vinh danh những Gael García Bernal (2001), Moon So Ri (2002), Jennifer Lawrence (2008) hay Mila Kunis (2010).
Đối nghịch với Attah hồn nhiên, mảnh khảnh là một Idris Elba cao lớn, lọc lõi, luôn khiến người khác phải nể phục và khiếp sợ. Tạo dựng tên tuổi qua những vai diễn thủ lĩnh đòi hỏi uy lực diễn xuất mạnh mẽ như lãnh tụ Nelson Mandela trong Mandela: Long Walk to Freedom (2013) hay viên chỉ huy Stacker Pentecost trong bom tấn Pacific Rim (2013), việc thể hiện tố chất lãnh đạo của “Commandant” là điều không quá khó đối với tài tử 43 tuổi người Anh. Tuy nhiên, không dừng lại tại đó, Idris Elba còn xuất sắc khắc họa những góc khuất của “Commandant” với đủ cả tham lam, độc ác, lẫn những thời khắc dễ tổn thương tưởng chừng không thể bắt gặp ở một tay lính kỳ cựu.
Sự tương phản giữa cái ngây thơ của Attah và kinh nghiệm tiết chế của Elba giúp Beasts of No Nation tái hiện rõ ràng hơn sức tàn phá khủng khiếp của chiến tranh lên tâm hồn và nhân tính của những cá nhân bị cuốn vào trong vòng xoáy đó. Xứng đáng nhận được những lời ngợi khen còn là kép phụ với rất nhiều diễn viên không chuyên, thủ vai những đứa trẻ/người lính trong tiểu đoàn của “Commandant”. Tuy không có nhiều đất diễn, nhưng qua những ánh mắt, cử chỉ lúc ngây thơ, nồng nhiệt, lúc hằn học, lạnh lùng, dàn diễn viên nhí của bộ phim cũng hoàn thành nhiệm vụ trong việc tạo ra một bức tranh toàn cảnh đa sắc và khó quên về nạn bắt trẻ em đi lính trong các cuộc xung đột tại châu Phi.
Beasts of No Nation là một tác phẩm thành công. Có thể kịch bản của bộ phim mang phong cách truyền thống, không đem lại nhiều đột phá hay bất ngờ, có thể phim vẫn còn những chi tiết hơi thừa hãi, nhưng cách mà Cary Fukunaga chăm chút cho từng khung hình, hay cái cách Abraham Attah và Idris Elba nỗ lực trong từng cảnh quay, đủ nhắc nhở người xem về những bi kịch vẫn còn đang diễn ra ở châu Phi.
Bi kịch của Agu, hay của cả “Commandant”, khiến người xem cảm nhận sâu sắc hơn sự vô nghĩa và tàn bạo của chiến tranh, đồng thời kêu gọi thế giới cần phải nỗ lực hơn nữa để chúng không tái diễn với những mảnh đời khác, ở những quốc gia khác, vào những thời khắc khác.
